بزرگنمايي:

آریا بانو - در سال‌های اخیر شاهد ایجاد موج هراس شدیدی از زگیل تناسلی و لزوم تزریق واکسن اچ‌پی‌وی (HPV) هستیم؛ آیا این تبلیغات و هراسی که در شبکه‌های اجتماعی درباره این واکسن‌ها شاهدیم نمی‌تواند بخشی از یک بازار بزرگ برای سود بیشتر شرکت‌های تولیدکننده آنها باشد؟!

در سال‌های اخیر، منازعه بر سر "واکسن اچ‌پی‌وی" (HPV) که مرتبط با ویروس "پاپیلومای انسانی" بالا گرفته است.
گفته می‌شود که این واکسن در جلوگیری از سرطان دهانه رحم مؤثر است و در برخی کشورهای دنیا به عنوان بخشی از برنامه‌های واکسیناسیون عمومی وارد شده و تبلیغات گسترده‌ای برای فروش آن در فضای مجازی نیز انجام می‌شود.
برخی از این تبلیغات به شدت ادعا دارند که واکسیناسیون با این محصول می‌تواند زندگی میلیون‌ها نفر را نجات دهد اما در عین حال، برخی کشورها مانند ژاپن به دلیل نگرانی درباره ایمنی، عوارض و اثربخشی آن، واکسن HPV را از برنامه عمومی واکسناسیون این کشور حذف کرد‌ه‌اند که این اتفاقات و سایر شواهد موجود، سوالات جدی درباره پشت پرده‌های مالی و تاثیرات جانبی واکسن HPV را مطرح کرده است.
در عصر دیجیتال، تبلیغات به یکی از موثرترین روش‌ها برای جلب توجه عموم و افزایش فروش محصولات تبدیل شده است. واکسن اچ‌پی‌وی نیز از این قاعده مستثنی نبوده است.
تا به امروز کمپین‌های تبلیغاتی زیادی در شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها به ترویج استفاده از این واکسن پرداخته‌اند؛ این تبلیغات اغلب با استفاده از تصاویر و ویدیوهایی احساسی و اطلاعاتی که بر اهمیت پیشگیری از سرطان تأکید دارند، مخاطبان را ترغیب به تزریق این واکسین می‌کنند.
اما این سوال جدی وجود دارد که آیا این تبلیغات تنها با هدف سلامت عمومی صورت می‌گیرند یا اینکه در پشت پرده، انگیزه‌های اقتصادی و سودآوری نیز وجود دارد؟
بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده واکسن اچ‌پی‌وی در پی این تبلیغات به مبالغ هنگفتی از فروش واکسن‌ها دست می‌یابند که این خود سبب ایجاد نگرانی‌هایی در خصوص اولویت یافتن جنبه تجاری و سوددهی این واکسن بر جنبه علمی آن شده است.
صنعت داروسازی به عنوان یکی از بزرگترین صنایع جهان، همواره با انتقاداتی مبنی بر تأثیر منافع مالی بر تصمیمات بهداشتی روبه‌رو بوده است؛ در مورد واکسن اچ‌پی‌وی نیز همین نگرانی‌ها وجود دارد. برخی از کارشناسان معتقدند که تلاش‌های گسترده برای ترویج این واکسن ممکن است تحت تأثیر سودآوری شرکت‌های داروسازی باشد که در تولید این واکسن‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
در همین راستا به گفت‌وگو با دکتر ناصر بلیغ؛ پزشک شاغل در سازمان پزشکی قانونی و محمد مظفرپور؛ مترجم کتابی درباره عوارض و شکایات مطرح شده در دادگاه‌های آمریکا از واکسن اچ‌پی‌وی پرداختیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
دکتر بلیغ: یکی از عوامل ترس از ویروس‌ها این است که مردم اطلاعات زیادی درباره آنها ندارند. بیماری‌هایی مانند "تبخال" که اکثر افراد آن را تجربه کرده‌اند، زمانی رخ می‌دهد که فرد دچار استرس کوتاه‌مدت یا یک بیماری خفیف شود. زمانی که سیستم ایمنی بدن ضعیف باشد، ویروس‌ها فعال شده و تبخال به وجود می‌آید.
"زونا" نیز همانند تبخال، حمله ویروس به رشته‌های عصبی است که درد شدیدی را در نقاط خاصی از بدن ایجاد می‌کند. شرایطی که باعث فعال شدن این ویروس‌ها می‌شود، در هر فردی متفاوت است. برای مثال، کسانی که از دوران کودکی، سیستم ایمنی ضعیفی دارند، سریع‌تر به تبخال مبتلا می‌شوند نسبت به افرادی که سیستم ایمنی سالم‌تری دارند.
افرادی که بیماری‌های شدید مانند سرطان دارند یا به طور کلی سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف است، علاوه بر دردهای دیگر، ممکن است تبخال را نیز تجربه کنند.
ویروس اچ‌پی‌وی که به تازگی در مورد آن صحبت می‌شود و گفته می‌شود که باعث سرطان دهانه رحم می‌شود اما بحث علمی در مورد این ویروس، پیچیده است؛ اثبات این موضوع به قدری دشوار است که هیچ‌کس نمی‌خواهد به طور قطعی درباره‌اش صحبت کند.
سازندگان واکسن‌های اچ‌پی‌وی در آمریکا با شکایت‌هایی روبرو شده‌اند؛ در حقیقت، بیش از 184 پرونده شکایت علیه شرکت‌های داروسازی سازنده واکسن ویروس پاییلومای انسانی به دلیل عوارض جانبی این واکسن مطرح شده است.
بحث واکسن‌ها و مشکلاتی که در رابطه با آن‌ها مطرح است، در بسیاری از کشورها وجود دارد. در آمریکا، به عنوان مثال، واکسیناسیون برای دختران 14 ساله اجباری شده است.
این مسئله باعث ایجاد نگرانی‌هایی در بین مردم شده که واکسن‌ها ممکن است مشکلاتی مانند عوارض کوتاه‌مدت یا بلندمدت ایجاد کنند. مطالعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد نگرانی در مورد اثرات این واکسن در مورد عود برخی بیماری‌های پنهان، سرکشی سیستم ایمنی و احتمال بروز بیماری‌های خودایمنی یا حتی جهش‌های ژنتیکی در دریافت کنندگان واکسن و همچنین نسل‌های آینده امری کاملا جدی است و هنوز هیچ یک از شرکت‌های تولید‌کننده هیچ تضمینی در جهت رفع این نگرانی‌ها نداده‌اند.
در برخی ایالت‌های آمریکا، واکسن اچ پی وی اجباری شده است اما چرا سن 14 انتخاب شده؟ بیشتر مسئله فرهنگی است. در جوامعی که فعالیت جنسی زودتر شروع می‌شود، این سن پایین‌تر است.
این اتفاق در جوامعی که فرهنگ خاصی دارند، رخ می‌دهد اما چیزی که در تمام این ماجرا به نظر من در پایین‌ترین لایه توجه قرار دارد، این است که شرکت‌های دارویی تولیدکننده این واکسن‌ها چه نفعی از این قضیه می‌برند؟ بازار این واکسن‌ها چقدر است؟
قیمت هر دوز واکسن اچ پی وی تقریباً 280 دلار است که حدود 3 میلیون تومان می‌شود؛ بازار فروش این واکسن چیزی حدود 900 میلیارد تومان تخمین زده می‌شود.
چرا فشارهای برخی مجامع علمی برای اجباری شدن این واکسن وجود دارد در حالیکه همچنان ایمن بودن این واکسن کاملا زیر سؤال است.
این‌ها را برای این می‌گویم که در قضیه اچ‌پی‌وی، ما باید توجه کنیم که در اینجا کسانی که پایین نشسته‌اند و به نظر می‌رسد که هیچ‌کاری نمی‌کنند، در واقع کسانی هستند که این واکسن‌ها را به قیمت‌های بالا می‌فروشند.
به این نکته توجه کنید که تمام این تبلیغات و هراس‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی درباره واکسن‌های اچ‌پی‌وی پخش می‌شود، بخشی از یک بازار بزرگ است که هدف آن فروش این واکسن‌ها و داروهاست!
کسانی که این محتواها را تولید می‌کنند، در واقع خیانت بزرگی به سلامت جامعه می‌کنند چرا که چیزی را به فروش می‌رسانند که بدن افراد نیازی به آن ندارد؛ هدف این است که مردم احساس نیاز کنند، واکسن بزنند و با درصد احتمال بالا عوارض آن را متحمل شوند!
در نهایت، این چیزی است که در واقع پزشکان و متخصصان باید برای مردم توضیح دهند و باید در نظر داشته باشیم که در بسیاری از موارد، این نگرانی‌ها و تبلیغات بیشتر از آن که علمی باشند، به منافع تجاری مرتبط هستند.
خانمی را در نظر بگیرید که بالاشهرنشین است و به متخصص زنان مراجع می‌کند و این متخصص هم برای او واکسن اچی‌پی‌وی تجویز می‌کند. اگر تحصیل کرده باشد می‌پرسد چرا این واکسن را برای من تجویز کرده‌اد و پزشک هم برای او توضیح می‌دهد.
وقتی به او گفته می‌شود که 10 میلیون تومان پول سه دوز واکسن اچ پی وی است؛ این فرد تشویق به تزریق واکسن می‌شود و این به دلیل مسائل فرهنگی است. من زمانی همراه همسرم به بازار رفته بودم و در یک مغازه فروش چادر و روسری، آن زمان یک مدلی از روسری را به مبلغ 15 هزار تومان می‌فروخت که قیمت ارزانی محسوب می‌شد؛ یک خانم آمد و 3 مدل از آن روسری را پسندید و وقتی متوجه شد قیمت هر روسری 15 هزار تومان است آن را نخرید اما اگر فروشنده قیمت همان روسری را 100 هزار تومان اعلام می‌کرد، حتما آن را می‌خرید! زیرا برخی تصور می‌کنند یک چیز هرچه گرانتر باشد، جنس و کیفیتش بهتر است و درباره واکسن نیز برخی فکر می‌کنند واکسنی که گران است، پس خوب است!
بلیغ: در حالیکه واکسن‌ها برای مقابله با پاندمی‌ها از اهمیت بالایی برخوردار هستند، همیشه باید هوشیاری و تفکر انتقادی را در نظر داشت؛ وقتی به شما می‌گوییم کبریت بی‌خطر یعنی چه؟ این مفهوم را شما می‌پذیرید؟ یعنی با این کبریت فقط کارهای خوب می‌شود کرد و کارهای بد نمی‌شود کرد؟! اینطور نیست. بنابراین واکسن بی‌خطر، داروی بی‌خطر و اقدام پزشکی بی‌خطر هم نداریم.
دکتر مظفرپور: مردم باید اطلاعات کافی در مورد واکسن‌ها و داروها داشته باشند؛ به‌ویژه اینکه برند واکسن چیست و شرکت سازنده آن در چه جایگاهی قرار دارد؛ متاسفانه در برخی موارد، مردم بدون هیچگونه پرسشی به تزریق واکسن‌ها اقدام می‌کنند که این می‌تواند خطراتی برای سلامت آن‌ها به همراه داشته باشد.
ما درخواست بررسی جدی واکسن اچ پی وی با نظرخواهی از پزشکان خارجی و بین المللی را داریم؛ این حق مردم است که در مورد دارو و واکسنی که برای مردم تجویز می‌شود سؤال شود؛ جالب توجه است که کاشف ویروس ایدز که "لوک مونتانیه" است در یک کتاب درباره واکسن اچ پی وی حاضر شده مقدمه‌ای بنویسد و نوشته‌هایی که درباره عوارض این واکسن نوشته شده را تأیید کرده است.
بلیغ:‌ بحث فرهنگی و بحث تجاری درباره واکسیناسیون اهمیت دارد و حکمرانی وزارت بهداشت و درمان از همه چیز مهم‌تر است؛ من یک مثالی میزنم از دوران حکومت امیرالمومنین؛ می‌گویند ایشان جایی دیدند که خلافی دارد اتفاق میفتد اما رویش را برگرداند تا طرف شرمنده نشود اما بعدا برای این موضوع و مشکل علاج پیدا کردند؛ اکنون سیستم ما باور ندارد که روابط ناسالم در جامعه وجود دارد و به مرز بحران ممکن است برسد. این موضوع مستلزم مدیریت در فضای غیربحرانی است.
موضوع مهم در رابطه با واکسن اچ پی وی در همه کشورهایی که این واکسن در آنها اجباری شده این است که با تزریق واکسن اچ پی وی، مردم دچار احساس کاذب در مورد حفاظت از این ویروس می‌شوند! در حالیکه این واکسن در بهترین حالت فقط تعداد محدودی از سوش‌های این ویروس را در بر می‌گیرد و فردی که این واکسن را زده همچنان در مقابل سایر سوش‌های ویروس بی‌پناه و در معرض ابتلاست و حتی این احساس کاذب می‌تواند منجر به شیوع بیشتر روابط ناسالم شود و فرد بیش از پیش در معرض انواع بسیار زیاد و متفاوت و گاهی به شدت خطرناکی از ویروس‌ها قرار گیرد.
مظفرپور: یکی از مسائل مهمی که متخصصان بر آن در کتب خارجی تأکید دارند، همین موضوع است که اگر مردم واکسن HPV بزنند دیگر سراغ غربالگری سرطان دهانه رحم هم نمی‌روند؛ در حالیکه اگر تشخیص زودرس بیماری از طریق غربالگری صورت بگیرد افراد زودتر هم درمان می‌شوند.
دکتر بلیغ: در نهایت، وزارت بهداشت باید به‌طور جدی‌تر به بررسی و ارزیابی دقیق واکسن‌ها بپردازد و مستندات علمی را در اختیار متخصصین و مردم قرار دهد تا شفاف‌سازی شود؛ یکی از نکات مطرح‌شده این است که بسیاری از مردم هنوز نسبت به اثرات و عوارض واکسن‌ها تردید دارند و باید اطلاعات علمی دقیق در اختیار آن‌ها قرار گیرد. تصمیم‌گیری در مورد ورود یا تولید این واکسن قطعا بعد از اطمینان از ایمنی کارایی و هزینه اثربخشی آن باید صورت گیرد.
با توجه به اینکه در ماه‌های گذشته صحبت‌هایی از سوی وزارت بهداشت مبنی بر احتمال ورود واکسن اچ پی وی به واکسیناسیون عمومی شنیده می‌شود، باید در ابتدا به این سوال پاسخ داد که چرا کشورهای پیشرو مانند ژاپن بعد از برهه کوتاهی، واکسن اچ پی وی را از برنامه عمومی خود حذف کرد و آیا تمامی شواهد علمی و معتبر در خصوص کارآمدی واکسن اچ‌پی‌وی لحاظ شده است یا خیر؟
در این میان، برخی از پزشکان و متخصصان می‌گویند که واکسیناسیون باید بر اساس تحقیقات علمی و شواهد معتبر باشد؛ آن‌ها همچنین بر لزوم پیگیری و نظارت بر واکسیناسیون تأکید دارند و خواستار انجام پژوهش‌های بیشتر برای اطمینان از اثرات آن‌ها بر سلامت عمومی هستند.
به‌ویژه در زمینه واکسن اچ‌پی‌وی، برخی منتقدان به این نکته اشاره دارند که باید اطمینان حاصل کرد که این واکسن برای جامعه مفید است و عوارض جانبی آن به حداقل رسیده باشد؛ از سوی دیگر در صورتی که واکسن‌ها اثربخشی و ایمنی خود را اثبات کنند، وزارت بهداشت باید آن‌ها را برای مصرف عمومی تأیید کند و در صورت وجود شواهد علمی مخالف، از تجویز آن‌ها جلوگیری کند؛ بنابراین، شفاف‌سازی و آگاهی‌رسانی به مردم باید در اولویت قرار گیرد و هر گونه شایعه یا اطلاعات غلط باید با مستندات علمی رد شود.